Pengenalan
Syariah Islam adalah satu sistem ilahi yang diturunkan oleh Allah untuk mengatur kehidupan manusia. Ia merangkumi panduan dan hukum yang disebut dalam al-Quran dan Sunnah Nabi, dengan matlamat untuk memelihara agama, nyawa, akal, keturunan dan harta. Syariah memainkan peranan penting dalam membentuk tamadun Islam yang gemilang selama berabad-abad.
Penting untuk difahami bahawa Syariah Islam merangkumi dua jenis hukum:
Hukum Qat‘i (Pasti)
Hukum yang dinyatakan dengan jelas dalam al-Quran atau Sunnah dan tidak boleh ditakwil atau diubah, seperti pengharaman riba dan zina, serta kewajipan solat dan zakat. Hukum ini tetap dan tidak berubah mengikut masa atau tempat.
Hukum Zanni dan Ijtihadi
Hukum yang difahami melalui ijtihad para ulama berdasarkan teks atau berkaitan dengan cara pelaksanaan yang boleh berubah mengikut maslahat semasa, seperti pengurusan kewangan atau sistem pentadbiran. Hukum ini bersifat fleksibel dan berubah mengikut perubahan zaman dan keadaan.
Justeru, syariah Islam boleh dianggap sebagai satu sistem hukum yang tetap dalam asasnya tetapi boleh diperbaharui dalam pelaksanaannya, dengan matlamat utama untuk menegakkan keadilan dan kasih sayang, serta membimbing manusia ke arah kesejahteraan dunia dan akhirat.
Dalam artikel ini, kita akan meneliti konsep syariah, ciri-cirinya, bidang penerapan, serta menjelaskan perbezaan asas antara syariah dan fiqh, termasuk kepentingan syariah dalam dunia moden.
1. Konsep Syariah Islam
Secara Bahasa
“Syariah” bermaksud jalan yang lurus atau sumber air yang tidak disekat.
Secara Istilah
Syariah ialah apa yang telah ditetapkan oleh Allah kepada hamba-hamba-Nya dalam hal akidah, ibadah, muamalah dan akhlak yang terkandung dalam al-Quran dan Sunnah.
Ia merupakan kerangka ilahi yang menetapkan batas halal dan haram, serta mentakrifkan perkara yang wajib, sunat, makruh dan haram.
2. Sumber Syariah Islam
Syariah Islam berpaksikan dua sumber utama:
1. al-Quran
al-Quran ialah kalam Allah yang diturunkan kepada Nabi Muhammad ﷺ, dan merupakan sumber tertinggi dalam perundangan Islam. Ia mengandungi hukum-hukum terperinci serta prinsip umum yang sesuai digunakan sepanjang masa dan tempat.
2. Sunnah
Sunnah merangkumi semua yang disandarkan kepada Nabi ﷺ sama ada melalui perkataan, perbuatan atau pengakuan. Ia menjelaskan ayat-ayat al-Quran dan menerapkannya dalam kehidupan. Walaupun diungkapkan oleh Nabi, hakikatnya ia adalah wahyu daripada Allah.
3. Perbezaan Antara Syariah dan Fiqh
Untuk memahami dengan lebih jelas perbezaan antara syariah dan fiqh, perhatikan contoh berikut:
🕌 Contoh hukum syariah (tetap, qat‘i):
-
Pengharaman zina dan riba
-
Kewajipan solat, puasa, zakat dan haji
-
Larangan membunuh dan kezaliman
-
Keadilan dalam muamalah
📘 Contoh isu fiqh (berubah, ijtihadi):
-
Pengagihan zakat dalam negara moden
-
Hukum berkaitan kad bank dan pinjaman
-
Pengurusan syarikat dan saham
-
Sistem kehakiman dan prosedur undang-undang
Contoh ini menunjukkan bahawa syariah menetapkan prinsip asas yang tetap, manakala fiqh merupakan usaha manusia untuk memahami dan melaksanakan prinsip-prinsip tersebut dalam konteks semasa.
Syariah
-
Bersumberkan wahyu ilahi (al-Quran + Sunnah)
-
Merangkumi akidah, akhlak, ibadah dan muamalah
-
Tetap dalam asas, tidak berubah oleh tafsiran manusia
Fiqh
-
Kefahaman manusia melalui ijtihad terhadap hukum
-
Pelaksanaan syariah dalam kehidupan praktikal
-
Sumber: al-Quran, Sunnah, ijmak, qiyas, istihsan, masalih mursalah, sad az-zari‘ah dll.
Kesimpulan: Syariah bersumberkan ilahi, fiqh berpunca daripada pemikiran manusia.
4. Ciri-ciri Syariah Islam
1. Bersumberkan wahyu
2. Menyeluruh dalam semua aspek kehidupan
3. Kekal dalam prinsip, fleksibel dalam cabang
4. Menegakkan keadilan dan kesamarataan
5. Selari dengan fitrah manusia
5. Bidang Penerapan Syariah
1. Ibadah
Mengatur hubungan antara hamba dan Tuhan melalui solat, puasa, zakat dan haji.
2. Muamalah
Mengatur hubungan ekonomi dan sosial, mengharamkan riba, penipuan dan penindasan.
3. Undang-undang Keluarga
Menetapkan hukum perkahwinan, perceraian, nafkah dan pusaka.
4. Akhlak dan Adab
Menganjurkan sifat jujur, belas kasihan, malu dan toleransi.
5. Hukuman Jenayah dan Hudud
Dilaksanakan dengan syarat ketat untuk menjaga keselamatan awam dan mencegah jenayah.
6. Syariah dalam Era Moden
Syariah mempunyai sifat anjal yang membolehkannya diterapkan sepanjang zaman, dengan syarat:
-
Pengaktifan ijtihad secara kolektif
-
Pertimbangan terhadap maqasid al-shariah (tujuan syariah)
-
Penggunaan alat fiqh seperti maslahah dan istihsan
Syariah bukanlah sistem yang beku, tetapi ia hidup dan terus berkembang melalui kefahaman ulama yang berdisiplin.
7. Contoh Gemilang Pelaksanaan Syariah
-
Pada zaman Umar ibn al-Khattab, hukuman potong tangan atas kesalahan mencuri ditangguhkan ketika musim kebuluran
-
Golongan bukan Islam (zimmi) diberi hak penuh dalam negara Islam
-
Keadilan dilaksanakan bahkan ke atas khalifah sendiri
Kesimpulan
Syariah Islam merupakan sistem ilahi yang sempurna bagi kehidupan manusia. Ia adalah wahyu daripada Allah yang merangkumi semua aspek kehidupan. Ia berbeza daripada fiqh, yang merupakan usaha manusia untuk memahami dan melaksanakannya.
Dalam menghadapi cabaran semasa, kita perlu kembali kepada syariah dengan kefahaman baru yang menekankan maqasid dan maslahat umat. Syariah bukan penghalang kemajuan, tetapi jalan sebenar menuju kebangkitan dan kemakmuran sejagat.
